RANCHO

Puno ng pananabik pero parang may super typhoon sa dibdib, sa unang araw ng pagiging teacher.  Sa pagbaba ko ng jeep, bumungad sa akin ang naghuhumindig na arkong bato.

                     WELCOME TO STO. NIŇO TOWN PROPER 

Nagtanong ako sa isang ale.  Itinuro sa akin ang direksyon papunta sa papasukan kong pamantasan.  Dalawang kanto lang daw mula sa kinatatayuan namin makikita ko na agad at katabi ‘yon ng community hospital.

Sinunod ko ang sabi n’ung ale.  Dalawang kanto ang nilagpasan ko at nasa tapat na nga ako ng isang maliit na ospital.

Naghanap ako ng gate.  Wala.  Naghanap ako ng bakod na maaaring palatandaan ng isang pamantasan.  Wala rin.  Napansin kong walang bakod at gate maging ang ospital.  Hindi yata uso sa kanila.  Binaybay ko ang gilid ng ospital.  Nakakita ako ng ilang estudyante.  Nagtanong ako.  Itinuro nila ang pinapasukang pamantasan na nasa gawing kanan ko pala.

Nagbanggaan ang kilay ko sa pagtataka.  Hindi ganito ang inaasahan ko. Tanging isang mahabang hilera ng silid na gawa sa plywood.  Bahagyang nalililiman ng dalawang puno ng narra.  Walang bintana.  Pintuan at maliit na siwang sa itaas at ibaba ng dingding ang tanging daluyan ng hangin.  Sa bilang ko, may labing-limang pintuan. May nakalagay na letrang “R” at numero sa bawat pinto.  Lumapit ako sa R7.

“’Yan po ang rancho.  Tawag sa room namin.”  Nakangiting sabi ng nasa likod kong estudyante na pinagtanungan ko.

Natanaw ko ang loob ng room.  Sabog ang boses ng nagsasalitang propesor. Dinig ko rin ang nagle-lecture sa mga kadikit na room.  May isang stand fan sa harapan pero kanya-kanyang paypay ang mga estudyante.  Wala kasing kisame.  Dama ko mula sa labas ang ibinubugang init ng silid.  Naalala ko ang init ng oven ng Mulawin Hot Pandesal ‘pag binubuksan ng suki kong tindera sa Sta. Mesa. Pero hindi amoy pandesal ang ibinubugang init.  Naging malinaw na sa akin ang sinabi ng estudyante. 

Inulan ako ng pawis.  Nag-alangan.  Parang gusto kong umatras.  ‘Yung super typhoon kanina sa dibdib ko, eh nadagdagan ng magnitude 8 na lindol.  Dito ako nadestino nang mag-apply sa main campus sa Maynila.  Bagong graduate ako at nangangailangan ng faculty na magtuturo ng literature.  At dahil kailangan ko nang pakinabangan ang inaral ko, at may pangangailangan din na matustusan ang bisyo ng tiyan, kahit maliit lang ang per hour na rate ko, na ayon din sa academic head na nag-interview sa akin ay abnormal ang hindi ma-delay ang sahod,  tinanggap ko na.  Dahil wala naman na akong choice.  Pero nakalimutang banggitin sa akin ang tungkol sa rancho.

Lumabas ang prof sa R7.  Nagmamantika ang mukha.  Parang crinkles na binudburan ng asukal ang buhok dahil sa chalk.  Pero nakangiti pa rin ang labing natuyuan na ng laway.

Huminga ako nang malalim.  Kung may oras pa, magyo-yoga muna sana ako, pantanggal stress.  Gusto ko rin sanang tumawag ng saklolo para masagip sa sakuna ang dibdib ko.  Ngunit hindi na uubra, dahil wala na akong choice, bawal na umatras.   

Pumasok ako sa room.  Lalo kong nadama ang init at kaba.  Inilapag ko ang bag sa silya at pinulot ang tirang chalk na nasa mesa.  Tumalikod sa klase.  Masakit sa tenga ang pagkiskis ng chalk sa magaspang na blackboard.  Bago ko matapos isulat ang pangalan ko, naputol ang chalk.  Yumukod ako para pulutin ‘yon.  Saglit na napako ang tingin sa nakapintang pangalan sa likod ng silyang pinagpatungan ko ng bag.

Donated by Mayor Gabriel Sto Niňo

 Tumindig ako at itinuloy ang pagsusulat.  Tiniis ang sakit sa tenga ng pagkiskis sa blackboard ng tirang chalk na putol.

Multo

Parang atungal ng makina ng jeep na natuyuan ng gasolina na pilit pinagagana ang namamayani sa barong-barong nila Utoy. Umaangat ang ulo't katawan ng kanyang ina sa sunod-sunod na pag-ubo.

Kinikilabutan siya sa galaw ng mga anino na likha ng kandilang nagpapanatili sa maputlang liwanag sa paligid. Araw ng mga patay kaya lalo siyang natatakot.

Lumilikha ng ibat ibang anyo ang mga anino sa kanyang paningin. Parang may malilisik na mata at matutulis na kuko ang nakikita niya. Nakamasid siya sa paligid. Lumapit sa ina na nakaratay sa banig. Patuloy pa rin ang pag-atungal ng dibdib.

Naramdaman niya sa pisngi ang pagdikit ng magaspang na kamay. " 'wag.. ka.. matakot Toy.. magdasal.. ka lang" Lalong tumindi ang namamayaning tunog.

Biglang may tumalsik sa braso ni Utoy. Kulay pula. Pakiramdam niya, nilalamon na sila ng mga anino.

Isang malalim at mahabang paghabol sa hininga ang narinig niya. Ilang saglit pa, wala nang namamayaning atungal ng dibdib. Napalitan ng palahaw ng iyak.

Wala na nga ang mga anino. Subalit nananatili sa kanyang katawan ang anino ng kahirapan, ang multo ng karukhaan.

Selebrasyon

Malamig ang hanging dumadampi sa balat niya. Madalang ang taong naglalakad sa tinatahak niyang daan. Pasado alas nuwebe na. Nag-overtime na naman siya sa opisina.

Binilisan niya ang kanyang mga hakbang. Malamlam ang liwanag na nagmumula sa ilang street light. Tumatayo ang kanyang balahibo sa mga nakatirik na kandila sa bawat bahay sa kalyeng iyon. November 1 ngayon kaya hindi niya maiwasang matakot.

Isang hakbang na lang nasa tapat na ng gate nila si Shiela. Nagtaka siya. Nakabayad naman na sila sa Meralco pero bakit walang ilaw ang bahay. Binuksan niya ang gate. Bakit parang walang tao? Nasaan ang mommy at daddy niya? Mula sa bintana naaninaw niya ang aandap-andap na liwanag. Tumindi ang nararamdaman niyang kaba.

Kinuha niya ang susi ng pinto sa kanyang bag. Nanginginig ang kamay. Ilang ulit na sinubukang ipasok ang susi sa door knob habang palinga-linga sa paligid. Sa wakas nabuksan rin. Bahagyang umingit ang pinto. Mula sa kinatatayuan, natanaw niya ang kandilang nagbibigay ng bahagyang liwanag sa sala ng tahanan nila. Balot pa rin siya ng kaba at takot. Humakbang siya nang isa. Pakiramdam niya may mga matang nakatitig sa kanya mula sa dilim na hindi abot ng liwanag ng kandila.

Malamig ang hanging dumadampi sa balat niya mula sa likuran. Kinilabutan siya. May kung anong tumutulak sa kanya upang pumasok. Hahakbang sana siya paatras pero huli na ang lahat. Biglang nagliwanag. Tumambad sa paningin niya ang nakangiting mukha ng mga matang nakatitig sa kanya. Sabay-sabay na nagsalita nang may kagalakan. "Happy birthday Shiela!!" Naiyak siya sa takot at tuwa.